Thoát Vị Đĩa Đệm L5 S1

Thoát vị đĩa đệm L5 S1 dù không phải căn bệnh nguy hiểm tính mạng nhưng có khả năng ảnh hưởng nghiêm trọng tới chức năng vận động của bệnh nhân và thậm chí có thể gây tàn phế. Các kiến thức tổng hợp về nguyên nhân, dấu hiệu và phương pháp điều trị sẽ giúp ích cho quý vị trong việc chủ động phòng ngừa và ứng phó ngay khi bệnh vừa khởi phát.

Thoát vị đĩa đệm L5 S1 là gì?

Cột sống của chúng ta được chia thành 33 đốt sống, bao gồm 7 đốt sống cổ (C1-C7), 12 đốt sống ngực (D1-D12), 5 đốt sống thắt lưng (L1-L5), 5 đốt sống cùng (S1-S5) và 4 đốt sống cụt.

L5 và S1 là hai đốt sống nằm ở vị trí thấp nhất trên cột sống thắt lưng, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng đỡ cơ thể và cho phép thực hiện các chuyển động linh hoạt theo nhiều hướng khác nhau. Hai đốt sống này bởi vậy phải chịu nhiều sức ép từ tải trọng của phần thân trên cũng như các tư thế vận động từ nhiều phía như cúi, khom, xoay, ưỡn… nên rất dễ bị tổn thương và thoái hóa.

Thoát vị đĩa đệm L5 S1 xảy ra khi đĩa đệm nằm giữa 2 đốt sống này bị trượt khỏi vị trí bình thường, nhân nhầy đĩa đệm thoát ra ngoài theo vết bao xơ bị nứt rách, chèn ép vào dây thần kinh và ống sống. Đây là bệnh xương khớp thường gặp, không chỉ gây ra các cơn đau nhức khó chịu làm ảnh hưởng đến công việc và sinh hoạt hàng ngày, mà còn có khả năng để lại những di chứng nghiêm trọng nếu không được can thiệp điều trị kịp thời.

Nguyên nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5-S1

Nguyên nhân chủ yếu gây thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5 S1 là do quá trình lão hóa, thói quen sinh hoạt và làm việc thiếu lành mạnh hoặc do chấn thương. Bên cạnh đó, ảnh hưởng của bệnh di truyền hoặc tình trạng thừa cân, béo phì là các nhóm nguyên nhân ít gặp hơn.

• Lão hóa: cùng với sự tăng dần của tuổi tác, thoái hóa cột sống là hiện tượng tất yếu xảy ra. Quá trình thoái hóa khiến cho các sụn khớp dần hư tổn, mất đi độ linh hoạt; đĩa đệm bị mất nước và dễ trượt khỏi vị trí bình thường khi gặp phải các tác nhân kích thích.
• Thói quen sinh hoạt và làm việc sai tư thế: các tư thế vận động sai tạo ra nhiều áp lực làm tổn thương cột sống, đặc biệt là vùng cột sống thắt lưng, từ đó dẫn đến tình trạng đĩa đệm dễ thoát vị và mau thoái hóa. Ngồi gù lưng, cúi xuống nhấc vật nặng, cố gắng kiễng chân để lấy vật trên cao… là các tư thế vận động sai mà rất nhiều người thường xuyên mắc phải.
• Chấn thương: các chấn thương gặp phải trong quá trình lao động, tập luyện thể thao hay té ngã, va đập mạnh có thể làm ảnh hưởng tới cột sống và khiến cho đĩa đệm thắt lưng bị trượt khỏi vị trí ban đầu.
• Thừa cân, béo phì: so với các vị trí đốt sống còn lại, cột sống thắt lưng là vị trí phải chịu nhiều áp lực nâng đỡ trọng lượng cơ thể nhất. Tình trạng thừa cân béo phì sẽ ảnh hưởng lớn tới vị trí đốt sống L5-S1, khiến cho đĩa đệm dễ bị thoái hóa, giảm tính đàn hồi, bị phồng và thoát vị.
• Di truyền, bẩm sinh: bệnh nhân mắc các bệnh lý cột sống bẩm sinh như gai đôi cột sống, gù vẹo cột sống, co cứng cơ cạnh sống… sẽ có nguy cơ thoát vị đĩa đệm cao hơn so với thông thường.

Triệu chứng thoát vị đĩa đệm L5 S1

Ở giai đoạn mới khởi phát, khi đĩa đệm thoát vị chưa gây chèn ép lên rễ thần kinh, các cơn đau gây ra do thoát vị đĩa đệm chưa nghiêm trọng và rất dễ bị nhầm lẫn với đau lưng thông thường.

Nếu tình trạng đĩa đệm chèn ép dây thần kinh và ống sống đã xảy ra, người bệnh sẽ gặp phải các triệu chứng thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng điển hình dưới đây:

• Đau nhức vùng thắt lưng và mông: các cơn đau do thoát vị đĩa đệm L5 S1 gây nên chủ yếu tập trung tại vị trí chuyển giao giữa vùng thắt lưng cột sống và vùng xương cùng, có thể lan xuống mông. Tình trạng đau nhức thường trở nên nghiêm trọng khi di chuyển, vận động và có xu hướng thuyên giảm khi người bệnh thư giãn, nghỉ ngơi.
• Đau thần kinh tọa: dây thần kinh hông bị chèn ép sẽ gây ra triệu chứng đau lan tỏa từ thắt lưng xuống mông, đùi và bàn chân. Hiện tượng yếu cơ gấp bàn chân và yếu cơ duỗi các ngón chân cũng có thể xuất hiện.
• Tê bì tay, chân: khi dây thần kinh L5 bị đĩa đệm thoát vị chèn ép, người bệnh sẽ có cảm giác đau nhức xương khớp kèm tê bì chân tay làm cho vận động và co duỗi bị hạn chế. Trong trường hợp dây thần kinh bị tổn thương nặng, tình trạng rối loạn vận động và mất cảm giác sẽ có thể xảy ra.
• Yếu cơ bắp: nhân nhầy đĩa đệm bị thoát ra ngoài có thể làm ảnh hưởng đến các dây thần kinh nối với cơ bắp, làm cho cơ bắp bị yếu đi, khiến người bệnh gặp phải nhiều khó khăn trong vận động và sinh hoạt hàng ngày.
• Rối loạn chức năng bàng quang và ruột: các triệu chứng mất kiểm soát ruột và bàng quang là dấu hiệu cho thấy tình trạng thoát vị đĩa đệm L5 S1 đã ở mức nghiêm trọng. Hiện tượng này xảy ra do đĩa đệm thoát vị chèn ép làm cho hoạt động của cơ thắt bị rối loạn, gây ra tình trạng tiểu bí, tiểu rắt hoặc đại tiểu tiện không kiểm soát.

Thoát vị đĩa đệm L5 S1 có nguy hiểm không?

Thoát vị đĩa đệm L5 S1 nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách sẽ nhanh chóng chuyển sang giai đoạn mạn tính. Các cơn đau nhức sẽ xảy ra rất thường xuyên và ngày càng khó kiểm soát, sau cùng dẫn tới yếu cơ và teo cơ. Ở giai đoạn nặng, bệnh nhân có thể phải đối mặt với nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Đau rễ thần kinh: những chèn ép do đĩa đệm thoát vị gây nên có thể gây đau hoặc thậm chí đứt rễ thần kinh. Ngoài ra, tùy thuộc vào mức độ chèn ép mà chức năng và khả năng hoạt động của rễ thần kinh cũng bị suy giảm. Tình trạng này nếu duy trì trong thời gian dài sẽ gây ra hội chứng chùm đuôi ngựa (liệt mềm đột ngột 2 chi dưới đi kèm rối loạn cơ tròn và rối loạn cảm giấc tầng sinh môn hình yên ngựa).
• Rối loạn cảm giác: đĩa đệm thoát vị làm cho dây thần kinh chi phối cảm giác bị tổn thương, suy giảm chức năng, gây ra biến chứng rối loạn cảm giác và mất cảm giác.
• Đại tiểu tiện không kiểm soát: các đốt sống bị tổn thương và vùng đĩa đệm thoát vị làm ảnh hưởng tới dây thần kinh và các cơ quan ở vùng thắt lưng như ruột và bàng quang. Hệ quả của tình trạng này là cơ thắt bị rối loạn, dẫn tới mất tự chủ vệ sinh cá nhân và đại tiểu tiện không kiểm soát.
• Suy giảm khả năng vận động và bại liệt: thoát vị đĩa đệm làm ảnh hưởng tới dây thần kinh và hạn chế vận động, lâu ngày gây ra yếu cơ, teo cơ. Chức năng vận động vì thế dần suy giảm và bệnh nhân thậm chí có thể phải đối diện với nguy cơ bại liệt.

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm L5 S1

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm L5S1 được đưa ra dựa trên kết quả khám lâm sàng và các chụp chiếu được thực hiện theo yêu cầu của bác sĩ chuyên khoa.

Khám lâm sàng

Bên cạnh khai thác thông tin từ người bệnh, các bác sĩ sẽ trực tiếp quan sát triệu chứng và thực hiện các kiểm tra cần thiết như:

• Kiểm tra cột sống thắt lưng: thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L5 S1 biểu hiện với triệu chứng lâm sàng là sưng đỏ, nóng và đau ở vùng thắt lưng.
• Kiểm tra thần kinh: bác sĩ chuyên khoa sẽ yêu cầu bệnh nhân thực hiện một số bài kiểm tra nhỏ về khả năng giữ thăng bằng và khả năng vận động. Qua đó, có thể xác định được những dấu hiệu nghi ngờ tổn thương dây thần kinh.
• Kiểm tra vận động: người bệnh có thể được yêu cầu thực hiện một số bài tập ở hông và lưng, bài tập nâng và duỗi chân để xác định đĩa đệm thoát vị đã gây ảnh hưởng đến cột sống và hoạt động của chi dưới ở mức độ nào.

Chẩn đoán hình ảnh

Sau khi thăm khám lâm sàng, bệnh nhân sẽ được chỉ định thực hiện các chụp chiếu cần thiết, nhằm cung cấp đầy đủ dữ liệu giúp các bác sĩ đưa ra kết quả chẩn đoán cuối cùng. Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh thông dụng nhất hiện nay bao gồm:

• Chụp X-quang: là phương pháp chẩn đoán hình ảnh đơn giản nhất, được ưu tiên sử dụng trong hầu hết trường hợp thoát vị đĩa đệm. Phim chụp X-quang không cho hình ảnh trực tiếp của thoát vị đĩa đệm mà thể hiện đường cong cột sống, vị trí và khoảng cách bất thường giữa các đốt sống. Từ đó, giúp các bác sĩ đưa ra chẩn đoán về vị trí đĩa đệm thoát vị và các bao rễ thần kinh bị chèn ép.
• Chụp điện toán cắt lớp CT Scan: chụp cắt lớp vi tính hữu ích trong chẩn đoán thoát vị đĩa đệm có thoái hóa xương như dày dây chằng vàng và mỏ xương, vôi hóa dây chằng dọc sau. Tuy nhiên phương pháp này lại hạn chế trong đánh giá cấu trúc đĩa đệm và mức độ thoát vị.
• Chụp cộng hưởng từ MRI: giúp xác định được chính xác vị trí đĩa đệm thoát vị, mức độ chèn ép tủy và rễ thần kinh. Chụp cộng hưởng từ là phương pháp chẩn đoán hình ảnh được đánh giá cao nhất trong chẩn đoán thoát vị đĩa đệm bởi khả năng cung cấp hình ảnh sắc nét và chi tiết nhất, hơn nữa lại rất an toàn và không độc hại.

Phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm thắt lưng

Căn cứ vào mức độ tổn thương đĩa đệm, cột sống và dây thần kinh; các bác sĩ sẽ đề xuất bệnh nhân sử dụng 1 hoặc kết hợp nhiều biện pháp điều trị như dùng thuốc, vật lý trị liệu  hay phẫu thuật. Bên cạnh đó, người bệnh cũng có thể lựa chọn hướng điều trị bằng Đông y nhằm chữa bệnh triệt để và giảm thiểu những ảnh hưởng sức khỏe không mong muốn.

Điều trị thoát vị đĩa đệm L5 S1 bằng thuốc Tây

Bệnh nhân thoát vị đĩa đệm thông thường sẽ được kê đơn sử dụng các loại thuốc giảm đau, thuốc giãn cơ, thuốc chống viêm để kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa bệnh tiến triển trầm trọng hơn.

• Thuốc giảm đau: thông thường người bệnh sẽ được chỉ định sử dụng các loại thuốc giảm đau như paracetamol, acetaminophen… Trong trường hợp nặng, bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc giảm đau mạnh hơn như tramadol, codein…
• Thuốc giãn cơ: như diazepam, baclofen, metaxalone… được sử dụng nhằm giảm co cơ, từ đó hạn chế các triệu chứng tê bì, đau nhức.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): như ibuprofen, naproxen, celecoxib… có tác dụng giảm đau, giảm sưng viêm và phòng ngừa tổn thương lan rộng.
• Thuốc tiêm ngoài màng cứng: được chỉ định sử dụng cho các trường hợp nặng nhằm giảm viêm sưng và đau nhức gây ra do các dây thần kinh và mạch máu bị chèn ép và tổn thương nghiêm trọng. Loại thuốc tiêm ngoài màng cứng thường sử dụng nhất là Hydrocortison.
• Thuốc chống trầm cảm: như amitriptylin, trazodone… có thể được kê đơn nhằm cải thiện giấc ngủ cho người bệnh bị đau nhức nhiều.

Thuốc Tây y điều trị thoái vị đĩa đệm là giải pháp điều trị tiện lợi, giúp cải thiện nhanh các triệu chứng. Tuy nhiên, các loại thuốc này đều có khả năng gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng như phù nề, loãng xương, xương giòn, đau dạ dày, viêm loét dạ dày… Bởi vậy, người bệnh cần lưu ý chỉ được dùng thuốc theo đơn kê của bác sĩ; không tự ý bỏ liều, tăng liều hoặc kéo dài thời gian sử dụng.

Vật lý trị liệu chữa thoát vị đĩa đệm L5 S1

Vật lý trị liệu là phương pháp phát huy hiệu quả rất tích cực trong điều trị các bệnh xương khớp, trong đó có thoát vị đĩa đệm. Vật lý trị liệu có thể được sử dụng song song với quá trình sử dụng thuốc hoặc sau khi phẫu thuật nhằm hỗ trợ cải thiện bệnh lý và phục hồi chức năng vận động cho người bệnh. Các phương pháp vật lý trị liệu được sử dụng trong điều trị thoát vị đĩa đệm L5 S1 bao gồm:

• Vận động trị liệu: các bài tập thoát vị đĩa đệm l5 s1 thắt lưng với cường độ và mức độ phù hợp sẽ giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp, kéo giãn cột sống, giảm chèn ép thần kinh và hỗ trợ đĩa đệm thoát vị dịch chuyển về vị trí ban đầu.
• Kéo giãn cột sống: dùng lực cơ học tác động để kéo giãn cột sống sẽ giúp giảm chèn ép, cải thiện đau nhức và tạo điều kiện thuận lợi cho đĩa đệm thoát vị dịch chuyển về vị trí ban đầu.
• Điện trị liệu: là phương pháp dùng xung điện với cường độ phù hợp, tần số thấp và trung bình tác động lên vùng thắt lưng để làm giảm đau, tăng dẫn truyền thần kinh và rèn luyện khả năng vận động cho cơ và khớp.
• Nhiệt trị liệu: sử dụng nhiệt nóng tác động để làm giãn mạch, tăng cường lưu thông máu, tăng cường dinh dưỡng và chuyển hóa tại chỗ, giảm chèn ép và điều hòa thần kinh.
• Quang trị liệu: sử dụng các tia sáng như tia laser chiếu xuyên qua da để đốt cháy một phần nhân nhầy, từ đó giúp giảm thiểu phần nhân nhầy thoát vị, giảm áp suất bên trong đĩa đệm và giảm chèn ép dây thần kinh.
• Châm cứu, bấm huyệt: sử dụng liệu pháp châm cứu và bấm huyệt  là biện pháp sử dụng đôi bàn tay hoặc kim châm kích thích lên các huyệt đạo trên cơ thể nhằm thúc đẩy lưu thông máu, thư giãn cơ và giải phóng các dây thần kinh bị chèn ép, từ đó đem tới hiệu quả giảm đau, tiêu viêm và cải thiện vận động cho người bệnh.

Phẫu thuật

Sử dụng thuốc và vật lý trị liệu là các biện pháp điều trị bảo tồn luôn được ưu tiên. Tuy nhiên trong một vài trường hợp nặng, khi đĩa đệm thoát vị đã gây ra những tổn thương nghiêm trọng, các bác sĩ sẽ bắt buộc phải cân nhắc tới phương án mổ thoát vị đĩa đệm L5 S1.

Phẫu thuật thoát vị đĩa đệm được thực hiện nhằm loại bỏ nhân nhầy thoát vị hoặc thay đĩa đệm nhân tạo. Các thủ thuật này được thực hiện thông qua 1 trong số các phương pháp phẫu thuật sau:

• Phẫu thuật hở: là phương pháp phù hợp với nhiều đối tượng bệnh nhân, có khả năng chữa bệnh triệt để và ít tốn kém. Tuy nhiên, đây là dạng phẫu thuật xâm lấn nhiều nhất nên tiềm ẩn nhiều rủi ro, dễ gây nhiễm trùng và có thể để lại di chứng.
• Phẫu thuật mini – COD: là phương pháp mổ thông qua một đường rạch nhỏ, xâm lấn ít hơn so với mổ hở. Phương pháp này có khả năng loại bỏ khối nhân nhầy thoát vị mà không khiến các mô xung quanh bị tổn thương.
• Phẫu thuật nội soi: là phẫu thuật ít xâm lấn, ít đau đớn, ít gây biến chứng, có tỷ lệ thành công lớn và thời gian phục hồi nhanh. Tuy nhiên các trường hợp bệnh nặng, mức độ thoát vị lớn hoặc khối nhân thoát vị chèn ép lên khu vực đuôi ngựa không được khuyến cáo sử dụng phương pháp phẫu thuật này.

Dùng thuốc Đông y

Thoát vị đĩa đệm là bệnh lý có thể điều trị hiệu quả bằng thuốc Đông y. Mặc dù cho tác dụng chậm hơn nhưng thuốc Đông y lại là giải pháp trị bệnh an toàn và dứt điểm, hầu như không gây tác dụng phụ và có ích cho sức khỏe người dùng.

Tuy nhiên, những ưu điểm này chỉ được phát huy khi thuốc được đảm bảo về nguồn gốc, chất lượng và được kê đơn đúng người, đúng bệnh. Bởi vậy, các bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cần hết sức thận trọng trước bối cảnh thị trường thuốc nam thật giả lẫn lộn hiện nay. Thay vì tin vào lời truyền miệng hoặc những quảng cáo tràn lan chưa rõ thực hư, hãy tìm đến các bệnh viện hoặc phòng khám Y học cổ truyền uy tín để có thể an tâm về chất lượng của thuốc cũng như năng lực chuyên môn của các bác sĩ Đông y.

Các bài thuốc dân gian trị thoát vị đĩa đệm L5S1

Các bệnh nhân thoát vị đĩa đệm L5 S1 ở giai đoạn nhẹ, với đĩa đệm và dây thần kinh chưa bị tổn thương nhiều có thể điều trị tại nhà bằng các bài thuốc dân gian. Phương pháp này tuy đơn giản nhưng có khả năng làm giảm đau, tiêu viêm vô cùng hiệu quả. Dưới đây là một vài bài thuốc dân gian trị thoát vị đĩa đệm nổi bật đã được nhiều bệnh nhân áp dụng thành công:

• Bài thuốc chữa thoát vị đĩa đệm bằng cây chìa vôi: lấy một nắm to lá chìa vôi, đem rửa sạch, để ráo và sao với muối hạt tới khi nóng già. Sau đó, bọc phần thuốc này vào tấm vải mỏng rồi chườm lên vị trí thắt lưng đau nhức. Khi lá nguội nên sao lại và chườm thêm từ 1-2 lần.
• Bài thuốc chữa thoát vị đĩa đệm từ cây đinh lăng: lấy 30g thân và rễ đinh lăng rửa sạch, thái lát mỏng rồi đem sắc với 1 lít nước. Dùng thuốc uống trong ngày thay cho nước. Sử dụng liên tục trong 2 tuần sẽ thấy bệnh thuyên giảm.
• Chữa thoát vị đĩa đệm L5 S1 bằng cây trinh nữ (cây xấu hổ): lấy 120g rễ cây trinh nữ rửa sạch, thái nhỏ và đem sao với 3 muỗng rượu trắng cho tới khi khô lại. Đem số dược liệu đã sao sắc với 2 bát nước đến khi cạn còn 1 bát thì dừng. Chắt lấy nước thuốc và chia uống 2 lần trong ngày, dùng thuốc khi còn ấm. Nên sử dụng liên tục trong nhiều ngày để đạt được hiệu quả cải thiện tốt nhất.

Biện pháp phòng ngừa và hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm L5/S1 tại nhà

Thói quen ăn uống và sinh hoạt thiếu khoa học là một trong những nguyên nhân chính làm gia tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm L5 S1. Bởi vậy, xây dựng lối sống lành mạnh là phương pháp hiệu quả để chủ động phòng ngừa và hỗ trợ điều trị trong trường hợp không may mắc bệnh. Các điều chỉnh được chuyên gia khuyến cáo bao gồm:

• Thực hiện các tư thế đúng trong sinh hoạt và làm việc hàng ngày. Cố gắng luôn giữ thẳng lưng, hạn chế mang vác vật nặng để hạn chế áp lực cho cột sống.
• Nếu thường xuyên phải ngồi hoặc đứng lâu, sau mỗi giờ học tập hoặc làm việc nên đứng dậy đi lại để giúp máu lưu thông và các khớp cột sống được thư giãn.
• Cân bằng giữa làm việc và nghỉ ngơi. Luôn dành thời gian cho thư giãn và giải trí để tránh rơi vào tình trạng căng thẳng, lo âu quá mức.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng cân bằng nhằm kiểm soát cân nặng ở mức hợp lý. Bổ sung đầy đủ các dưỡng chất có lợi như canxi, vitamin, các chất chống oxy hóa… để bảo vệ sức khỏe cho hệ cơ – xương.
• Duy trì thói quen tập luyện thể dục, thể thao đều đặn để tăng cường sức mạnh cơ bắp, nâng cao sức đề kháng cho cơ thể và giúp xương chắc khỏe hơn.
• Lựa chọn các môn thể thao phù hợp với thể trạng và lứa tuổi. Bên cạnh đó, cần tập luyện với cường độ và mức độ hợp lý, tránh gắng sức.
• Từ bỏ các thói quen xấu gây hại cho sức khỏe xương khớp như thường xuyên sử dụng rượu bia, chất kích thích, thức khuya, hút thuốc…
• Đi khám sức khỏe định kỳ để kịp thời phát hiện các dấu hiệu bất thường cảnh báo bệnh. Từ đó can thiệp điều trị sớm, giúp hạn chế được các tác hại nguy hiểm có thể xảy ra.

Thoát vị đĩa đệm L5 S1 là căn bệnh xương khớp thường gặp và ngày càng có xu hướng trẻ hóa. Hãy chủ động áp dụng các biện pháp phòng ngừa để hạn chế nguy cơ mắc bệnh đồng thời đi khám sớm nếu nhận thấy các dấu hiệu nghi ngờ. Phát hiện và điều trị kịp thời chính là yếu tố then chốt giúp các bệnh nhân nhanh chóng bình phục và giảm thiểu được nguy cơ biến chứng.