Xơ Vữa Động Mạch Cảnh

Xơ vữa động mạch cảnh là bệnh lý liên quan đến hệ tim mạch, gây ra do tích tụ mảng bám ở lòng động mạch, làm cản trở quá trình máu và oxy đến não. Nếu không có biện pháp xử lý phù hợp, người bệnh có thể gặp biến chứng nguy hiểm. Ở bài viết dưới đây bạn đọc có thể tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh lý này.

Xơ vữa động mạch cảnh là gì?

Động mạch cảnh là phần bắt đầu từ động mạch chủ ở ngực đi lên 2 bên cổ và đi vào não nằm trong sọ. Chức năng chính của bộ phận này là cung cấp máu cho não.

Xơ vữa động mạch cảnh được hiểu là tình trạng xảy ra khi có sự tích tụ cholesterol và chất béo xấu trong lòng động mạch, tạo ra mảng bám tích tụ khiến lòng động mạch bị thu hẹp lại. Lúc này quá trình cung cấp oxy, máu và dinh dưỡng đến cấu trúc não bị cản trở, gây bệnh động mạch cảnh, tăng nguy cơ đột quỵ cùng nhiều biến chứng khác.

Nguyên nhân xơ vữa động mạch cảnh

Nguyên nhân gây xơ vữa động mạch cảnh thường xuất phát từ yếu tố liên quan đến mạch máu, ngoài ra còn chịu ảnh hưởng từ tác nhân bên ngoài:

• Tăng huyết áp: Những trường hợp bị cao huyết áp sẽ tạo nhiều áp lực lên thành động mạch, về lâu dài khiến động mạch bị tích tụ mảng bám và thu hẹp lại. Vì thế bệnh nhân bị huyết áp cao sẽ dễ xảy ra tình trạng xơ vữa động mạch cảnh.
• Bệnh đái tháo đường: Đái tháo đường xảy ra kèm theo tình trạng lượng đường trong máu tăng cao do cơ thể không sản xuất đủ lượng insulin hoặc không dùng insulin đúng cách. Đây chính là lý do hệ tim mạch không hoạt động bình thường, bị giảm khả năng xử lý chất béo, gây xơ vữa động mạch. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng bệnh nhân đái tháo đường có nguy cơ mắc xơ vữa động mạch cảnh cao gấp 4 lần bình thường.
• Tuổi tác: Khi tuổi càng cao, mảng xơ vữa động mạch càng nhiều do quá trình tích tụ chất béo, cholesterol xảy ra từ khi còn trẻ, lúc này các động mạch trở nên kém linh hoạt, dễ bị tổn thương hơn. Thông thường những người trên 45 tuổi có tỷ lệ bị xơ vữa động mạch cảnh cao hơn bình thường.
• Thừa cân – béo phì: Với những ai bị thừa cân, béo phì thường có mức cholesterol xấu và lượng lipid cao, là yếu tố làm tăng nguy cơ bị xơ vữa động mạch.
• Lười vận động: Nếu lười vận động, mức độ cholesterol và chất béo xấu trong cơ thể bị tích tụ, không được đào thải hay loại bỏ, dễ làm tắc mạch, xơ vữa động mạch cảnh.
• Hút thuốc lá: Thuốc lá không chỉ gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tổng thể mà còn chất nicotin trong khói thuốc còn gây kích ứng màng trong của động mạch cảnh, tăng nhanh quá trình hình thành mảng bám. Đặc biệt hút thuốc lá thường xuyên sẽ gây co mạch máu, tăng huyết áp, giảm lượng oxy trong máu, dễ gây đột quỵ.
• Di truyền: Trong trường hợp gia đình có người người từng bị xơ vữa động mạch hoặc mắc bệnh liên quan đến tim mạch thì con, cháu cũng có nguy cơ mắc bệnh.

Triệu chứng xơ vữa động mạch cảnh

Chuyên gia tim mạch cho biết xơ vữa động mạch cảnh ban đầu thường không gây ra bất kỳ triệu chứng nào bất thường. Chỉ khi một hoặc cả hai động mạch bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn nghiêm trọng sẽ gặp một số dấu hiệu như:

• Mất thăng bằng đột ngột, khó đi bộ.
• Bị khó nói, khó nuốt.
• Đau đầu dữ dội.
• Chóng mặt, choáng váng.
• Yếu, tê và ngứa ở một bên mặt, một bên tay, chân hoặc một bên cơ thể.
• Mất thị lực không rõ nguyên nhân, khó nhìn ở một hoặc cả hai bên mắt.

Phương pháp điều trị xơ vữa động mạch cảnh

Có rất nhiều phương pháp điều trị xơ vữa động mạch cảnh, tùy từng nguyên nhân và mức độ bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định cách chữa phù hợp.

Dùng thuốc Tây

Sử dụng thuốc Tây y thích hợp với trường hợp xơ vữa động mạch cảnh mức độ nhẹ, giúp đẩy lùi nhanh chóng các triệu chứng khó chịu, ngăn ngừa biến chứng. Chú ý thuốc Tây dễ gây tác dụng phụ nên cần tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ, không tự ý tăng giảm liều.

• Thuốc điều trị xơ vữa động mạch cảnh như Aspirin, Clopidogrel, Warfarin thường được sử dụng để chống đông máu, giảm nguy cơ đột quỵ do xuất hiện cục máu đông cho bệnh nhân xơ vữa động mạch cảnh.
• Thuốc Rosuvastatin, Atorvastatin, Niacin, Fibrat,… dùng để điều trị xơ vữa động mạch do tăng cholesterol.
• Thuốc chẹn canxi như Amlodipin, Felodipin hoặc thuốc ức chế men chuyển, thuốc chẹn beta giao cảm sử dụng trong trường hợp xơ vữa động mạch do tăng huyết áp.

Can thiệp ngoại khoa

Trong trường hợp bị tắc hẹp động mạch cảnh nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để thông động mạch, tạo điều kiện cho máu lưu thông bình thường lên não và các cơ quan khác trong cơ thể. Có 2 phương pháp tiểu phẫu cho bệnh nhân xơ vữa động mạch cảnh là:

• Cắt nội mạc động mạch cảnh: Thủ thuật này thường được áp dụng với bệnh nhân bị thiếu máu não thoáng qua hoặc trường hợp đột quỵ nhẹ. Khi thực hiện, bác sĩ sẽ gây mê toàn thân rồi dùng thiết bị chuyên dụng để rạch một vết nhỏ ở cổ, ngay tại vị trí tắc nghẽn để cắt bỏ mảng xơ vữa.
• Đặt stent động mạch cảnh: Đặt stent động mạch cảnh có ưu điểm là ít xâm lấn so với cắt nội mạc động mạch cảnh. Bác sĩ sử dụng ống thông gắn bóng bong ở đầu, luồn vào ngay vị trí động mạch cảnh bị tắc nghẽn. Lúc này bóng nong được bơm căng nhằm nén mảng xơ vữa, sau đó đặt một stent tại đó giúp động mạch luôn được mở rộng, hỗ trợ máu lưu thông tốt hơn.

Xơ vữa động mạch cảnh nên ăn gì, kiêng gì?

Các chuyên gia cho biết chế độ dinh dưỡng có ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình điều trị bệnh. Với bệnh nhân bị xơ vữa động mạch cảnh, nếu bổ sung thực phẩm có lợi sẽ hỗ trợ đẩy lùi các triệu chứng, kiểm soát tốt cholesterol xấu được nạp vào cơ thể, tăng hiệu quả các phương pháp.

Thực phẩm người xơ vữa động mạch cảnh nên ăn:

• Hoa quả, rau xanh: Các loại rau như cải xoăn, rau bina, rau diếp, súp lơ có chứa nhiều chất xơ, giàu nitrat có thể cải thiện chức năng của hệ tim mạch, chống viêm, ngăn ngừa vôi hóa mạch máu. Bên cạnh đó, hoa quả với hàm lượng lớn vitamin A, B, C chất chống oxy hóa sẽ ngăn ngừa tác hại của gốc tự do gây bệnh, nâng cao sức khỏe tim mạch.
• Thực phẩm giàu omega 3: Phổ biến nhất là cá hồi, cá trích, cá thu, cá tuyết, cá mòi, các loại hạt, dầu thực vật có tác dụng ngăn ngừa nguy cơ xơ vữa động mạch, giảm tích tụ mảng bám ở lòng động mạch.
• Các loại hạt và ngũ cốc: Nhóm thực phẩm này vừa giàu chất xơ, vừa chứa hàm lượng lớn nguyên tố vi lượng sẽ tăng độ bền thành mạch, giảm dung nạp cholesterol xấu vào cơ thể. Bệnh nhân xơ vữa động mạch nên ăn bánh mì ngũ cốc nguyên hạt, yến mạch, gạo lứt, lúa mì,…
• Thịt trắng: Thịt trắng cung cấp hàm lượng lớn protein cần thiết cho cơ thể, kích thích hệ tiêu hóa hoạt động bình thường, giảm áp lực lên thành mạch, ngăn ngừa biến chứng của xơ vữa động mạch cảnh.

Thực phẩm bệnh nhân xơ vữa động mạch cảnh nên tránh là:

• Thức ăn nhiều đường: Bao gồm bánh ngọt, bánh kem, nước ngọt có gas sẽ tăng nguy cơ béo phì, khiến cơ thể kháng insulin, làm tăng cholesterol trong máu và gây xơ vữa động mạch.
• Thực phẩm nhiều muối: Bệnh nhân xơ vữa động mạch ăn quá nhiều muối sẽ làm rối loạn chức năng nội mô, thúc đẩy bệnh tiến triển nghiêm trọng.
• Chất béo không lành mạnh: Mỡ lợn, bơ động vật, các món chiên xào cần hạn chế dung nạp vào cơ thể vì đây là nguyên nhân gây tắc động mạch.

Lưu ý phòng ngừa xơ vữa động mạch cảnh

Để ngăn ngừa bệnh xơ vữa động mạch cảnh, cần chú ý những vấn đề sau:

• Không nên hút thuốc lá vì đây là một trong những nguyên nhân gây bệnh xơ vữa động mạch cảnh.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, lành mạnh, bổ sung thực phẩm có lợi và hạn chế ăn món ăn gây hại cho sức khỏe.
• Dành thời gian tập thể dục thể thao hàng ngày để ổn định huyết áp, loại bỏ chất béo và cholesterol xấu ra khỏi cơ thể, tăng cường chức năng cho hệ tim mạch.
• Nên giữ cân nặng ở mức hợp lý, tránh tình trạng thừa cân, béo phì gây áp lực lên thành động mạch.
• Nếu mắc bệnh lý nền như đái tháo đường, huyết áp cao cần có biện pháp kiểm soát, tránh để bệnh tiến triển nghiêm trọng.
• Ngay khi phát hiện những dấu hiệu bất thường, bạn nên sớm gặp bác sĩ để thăm khám và có kế hoạch điều trị phù hợp.

Có thể thấy xơ vữa động mạch cảnh là bệnh lý khá nguy hiểm, có khả năng gây đột quỵ cùng nhiều biến chứng khác. Do đó người bệnh nên điều chỉnh lối sống, sinh hoạt, ăn uống, kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ, đặc biệt tham khảo ý kiến bác sĩ để tìm hướng giải quyết đúng và hiệu quả.

Nguồn tham khảo:

• https://tamanhhospital.vn/xo-vua-dong-mach-canh/
• https://www.vinmec.com/vi/tim-mach/thong-tin-suc-khoe/dong-mach-canh-la-gi-cac-benh-dong-mach-canh-thuong-gap/
• https://benhvienthucuc.vn/xo-vua-dong-mach-canh-la-gi-nguyen-nhan-trieu-chung-va-cach-dieu-tri/